Mając do czynienia z osobą o niskiej samoocenie, która nie potrafi stać się w pełni samodzielna i ma tendencje do unikania podejmowania decyzji, można podejrzewać, że jest to osobowość zależna. Ci, których to dotyczy nie zdają sobie sprawy z tego, że ich podejście wobec świata i samych siebie jest nieodpowiednie. Że jest związane z jednostką chorobową, którą można wyleczyć za pomocą odpowiednio prowadzonej terapii.
Podobnie jak ma to miejsce w przypadku osobowości narcystycznej i antyspołecznej, jedną z cech charakterystycznych dla osobowości zależnej są zaburzone relacje interpersonalne. Jednak w przeciwieństwie do osób z cechami narcystycznymi i antyspołecznymi, nie ma mowy o realizacji swoich własnych celów. Wręcz przeciwnie. Ktoś o osobowości zależnej będzie dążył do tego, by cały czas mieć czyjąś opiekę i pomoc, co osiąga przez podporządkowywanie się oczekiwaniom innym. Jednocześnie trzeba wiedzieć o tym, że są typy osobowości zależnej, które będą mieściły się w normie. Dotyczy to osobowości oddanych i zgodnych, które są empatyczne i wyczulone na innych. Zatem, aby mieć pewność, co do tego, czy na pewno jest to jednostka chorobowa, należy udać się do specjalisty.
Diagnostyka osobowości zależnej
Żeby można było mówić o tym, że dana osoba ma osobowość zależną, musi wystąpić szereg symptomów. Główną cechą charakterystyczną jest nieustanna zależność od innych, ale są również inne objawy. Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, muszą pojawić się przynajmniej trzy z nuch. To, co wyróżnia osobowość zależną to poczucie bezradności i samotności, a także lęk przed tym, że można stracić kogoś, kto się daną osobą opiekuje. Do tego dochodzi bierna zgoda na to, by inni wyręczali w podejmowaniu decyzji. Osobowość zależna ma problem, by wybierać samodzielnie. Ponadto nie wierzy w siebie i w swoje umiejętności i robi wszystko, by przypodobać się innym, którzy w zamian będą mogli wziąć odpowiedzialność za wybory.
To, co może stanowić największy lęk osobowości zależnej, to wizja samotności, tego, że wszyscy ją opuszczą, zostanie sama i sobie nie poradzi ze wspomnianą odpowiedzialnością. Zamiast podtrzymywać w sposób naturalny więzi z innymi, bardziej przypomina to natręctwa. Dla osobowości zależnej kłopotliwe są nie tylko tak poważne wybory jak zakup mieszkania czy wybór zawodu. Problemem jest na przykład wybranie tego, co będzie na obiad lub koloru ubrania. W odniesieniu do pełnego obrazu występujących symptomów, można wyszczególnić osobowość bierno-zależną, osobowość zależną unikającą, osobowość zależną niedojrzałą i osobowość zależną pozbawioną własnego „ja”.
Przyczyny występowania osobowości zależnej
Podczas szukania przyczyny osobowości zależnej, bierze się pod uwagę wiele czynników. Na szczycie listy są czynniki biologiczne jak temperament, a tuż za nimi dużą rolę odgrywają procesy rozwojowe, środowisko, wychowanie i relacje w rodzinie. Jeżeli osobowość zależna jest wynikiem uwarunkowań biologicznych, należy przyjąć, że człowiek już się z nią rodzi. Jednak zdaniem psychiatrów, w większości przypadków dużą rolę odgrywa wychowanie. Kiedy dziecko się rodzi jest zależne od tego, co oferuje mu otoczenie. Wszelkie potrzeby są zaspokajane przez rodziców. Z czasem jednak zamiast się usamodzielniać, rodzice przez swą nadopiekuńczość wciąż tłumią w dziecku możliwość odkrywania własnych możliwości. Utrwalanie zależności może dotyczyć każdego etapu rozwoju.
Jak wygląda leczenie osobowości zależnej?
Podstawową metodą leczenia osobowości zależnej jest dobrze prowadzona psychoterapia. Jednak osoby z tym problemem wcale z tego powodu nie zgłaszają się do specjalisty. Nie widzą źródła swoich kłopotów w osobowości. Najczęściej przyczyną wizyty w gabinecie jest nagła utrata poczucia bezpieczeństwa, jak przymus wzięcia odpowiedzialności za życiowe wybory, rozpad związku lub strata jakiejś osoby zapewniającej opiekę. Jest to moment, który sprzyja pojawieniu się lęków, napadów paniki. To właśnie one skłaniają do szukania pomocy.
Terapia jest o tyle trudna, że wymaga wytworzenia swego rodzaju więzi, zależności między terapeutą a pacjentem. A to jest właśnie to, czego potrzebuje osobowość zależna. Zatem leczenie może się przeciągać, dlatego też dla jego powodzenia, prawidłowo postawiona diagnoza jest kluczowa.