Wśród zaburzeń osobowości pojawia się termin „osobowość anankastyczna”. Chociaż określenie to brzmi dla przeciętnej osoby obco, poznając je nieco bliżej okazać się może, że w najbliższym otoczeniu są osoby, które posiadają cechy charakterystyczne. Co wyróżnia osobowość anankastyczną, z czego wynika i jak przebiega leczenie?

Spotykając kogoś z tym zaburzeniem osobowości to, co zwróci uwagę, to skupienie i koncentracja na treści wypowiedzi, mimice, czy poruszaniu się. Zachowanie jest bardzo kontrolowane i sztywne. Osoba taka nie będzie skora do spontanicznej zabawy. Najlepiej się czuje w momencie, kiedy ma świadomość kontroli nad sobą i wszystkim, co ją w danej chwili otacza. Uwielbia porządek i jasno sprecyzowane zasady. Oczywiście nie można tutaj popaść w skrajności. Nie każdy, kto jest perfekcjonistą ma kłopot z zaburzeniem osobowości. Zatem w jaki sposób je zdiagnozować?

Osobowość anankastyczna – charakterystyczne symptomy

Wśród najczęstszych objawów tego rodzaju osobowości jest koncentracja całej uwagi na porządkowaniu, zasadach i regulaminach. Dążenie do perfekcji jest wręcz chorobliwe i nie raz utrudnia realizację zamierzonych celów. Towarzyszy temu brak elastyczności i sztywność w działaniu. Typowa jest też duża lękliwość i ostrożność. Relacje międzyludzkie mogą być zaniedbywane, podobnie jak rozrywki. Ważny jest przede wszystkim ład i pewna stałość. Pieniądze są gromadzone jako środek zapobiegawczy na wypadek jakichś kłopotów, a nie na określony cel. Skrajna oszczędność i niewydawanie pieniędzy sprawia, że osoba taka może być posądzana o skąpstwo.

Relacje z innymi

Nie należą do rzadkości sytuacje, kiedy ktoś z cechami anankastycznymi w krótkim czasie pnie się po szczeblach kariery w ramach struktury firmy. Przez swój pedantyzm i przywiązanie do szczegółów ludzie tacy są postrzegani jako pracownicy sumienni, którzy z dbałością podchodzą do wszystkich wykonywanych poleceń. Wykazują silną motywację i często dotyczy ich problem pracoholizmu.

O ile obserwując karierę zawodową osobowości anakastycznej, można dojść do wniosku, że mamy do czynienia z człowiekiem sukcesu, o tyle patrząc przez pryzmat emocji i więzi, relacje z rodziną i przyjaciółmi mogą być mocno zachwiane. Pojawiają się również deficyty w sferze poznawczej. Budując związek z osobą o tym zaburzeniu, w pierwszym etapie zachowanie może być postrzegane w samych superlatywach. Jednak partner dość szybko może się zorientować, że jest w tym brak umiaru. Osobowość anankastyczna łatwo będzie wpadała w złość, jeżeli utraci kontrolę w związku albo coś pójdzie niezgodnie z jej planem. Jej życie powinno być doskonale ułożone, a każda porażka jest bardzo dotkliwa. Negatywne emocje są tłumione, a później niestety często wyładowywane na partnerze.

Przyczyny zaburzenia

Podobnie jak inne zaburzenia, tak i przy osobowości anankastycznej nie można mówić o jednej przyczynie występowania. Z problemem tym boryka się blisko 2% ludzkości. Jeżeli w rodzinie są osoby, które wykazują cechy odpowiadające rysowi tego typu zaburzenia osobowości, istnieje większe prawdopodobieństwo, że potomstwo również będzie je miało. Dalej wymienia się dysfunkcje w korze czołowej i złe neuroprzekaźnictwo dopaminy. Zaburzenie może też się pojawić na skutek mikrourazów mózgu.

Nie bez znaczenia jest także podejście do wychowania dziecka, kiedy do wystąpienia zaburzenia mogą przyczynić się sami rodzice. Kluczowa może być zbyt duża kontrola ze strony rodziców w dzieciństwie. Do tego dochodzi wysoki poziom wymagań, sztywność oraz brak cierpliwości jeżeli chodzi o oczekiwania, a także brak pochwał i niedostrzeganie osiągnięć dziecka. Szkodliwe są takie zachowania jak zapisywanie na wiele pozalekcyjnych zajęć i oczekiwanie, by dziecko było we wszystkim najlepsze. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia jest u tych osób, które w dzieciństwie były często karane, zwłaszcza przy braku przewinienia. Wywołuje to lęk, który nakazuje stałą kontrolę swojego zachowania.

Terapia

Ci, którzy wykazują cechy osobowości anankastycznej są bardziej podatni na zaburzenia zaliczane do natręctw. Ponieważ osoby te są narażone na częste konflikty wewnętrzne, leczenie jest bardzo ważne. Opiera się głównie na psychoterapii. Najczęściej wykorzystywana jest metoda poznawczo-behawioralna. Założenie jest takie, że po rozpoznaniu destrukcyjnych przekonań i wzorców, zastępuje się je pożądanymi. Ważna będzie również autoterapia. Najważniejszym krokiem jest przyznanie się przed sobą, że problem istnieje i udać się do specjalisty. Wiele osób, mających cechy zaburzenia osobowości anankastycznej uważa, że w ich zachowaniu nie ma nic dziwnego i wszystko jest w porządku, czego nie potwierdzi najbliższe otoczenie.